Kosmos.
Od jakiegoś czasu mamy do czynienia w astronomii z tkz. planetami pozasłonecznymi, czyli planetami znajdującymi się poza systemem słonecznym. Jedną z pierwszych planet odkrytych za pośrednictwem spektroskopii dopplerowskiej była planeta 55 Cancri b, jest to duża gazowa planeta należąca do gazowych planet podobnych do Jowisza i nieznacznie od niego mniejsza, zaliczająca się do planet typu gorący Jowisz. Odkrycia tego dokonali Geoffrey Marcy i R. Paul Butler, dwójka astronomów prowadzących badania już w latach 90 - tych XX w, po raz pierwszy wykorzystali oni technikę spektroskopii dopplerowskiej. Ostatnio odkrywane są planety typu Wolf 1061 c. Wolf 1061 c jest to planeta typu ziemskiego, krążąca wokół gwiazdy Wolf 1061 w odległości 14 lat świetlnych. Inną ciekawą planetą jest Tau Ceti e, w gwiazdozbiorze Wieloryba w odległości 12 lat świetlnych. Nie tak dawno odkryto aż 7 planet okrążających tą samą gwiazdę wszystkie typu skalistego w systemie o nazwie Trappist-1. Inną planetą odkrytą w 2015 roku jest Kepler 438 b w konstelacji Lutni w odległości 472,7 lat świetlnych i była to planeta z największym wtedy znanym indeksem podobieństwa do Ziemi (ESI - earth similarity index) równym 0.88. Najwięcej planet obecnie odkrywa się poprzez tranzyt, ale spektroskopia też jest wciąż ważnym narzędziem w odszukiwaniu planet. Prawie wszystkie odkryte planety typu ziemskiego w strefie umiarkowanych temperatur ( habitability zone ) są większe od Ziemi, w roku 2015 najbardziej zbliżona do ziemi pod względem średnicy i jednocześnie z najlepszym ESI była wspomniana planeta Kepler 438 b, która ma promień zaledwie 12 % większy od promienia Ziemi. Planety klasyfikuje się pod względem podobieństwa do planet w układzie słonecznym, jednak w miarę postępów badań odkryto zupełnie nowe typy planet jak gorące Jowisze (hot Jovian), czy Super-ziemie (super-earth) oraz prawdopodobnie wodne światy, pokryte w całości przez ocean. Odkrywanie planet może być ciekawym i satysfakcjonującym zajęciem, podobnie jak przeglądanie niedawno powstałych katalogów z parametrami odkrytych już planet.
Tylko w naszej galaktyce istnieją miliardy planet w tym miliony planet typu ziemskiego, oraz planet w strefie umiarkowanych temperatur umożliwiających istnienie wody w stanie ciekłym, podobnych do naszej planety. Najbliższe planety znajdują się już w sąsiednim układzie gwiezdnym w układzie Proximy Centauri a zapewne krąży tam kilka planet skalistych. Proxima Centauri jest to czerwony karzeł o małej masie (12 % masy słońca, wiek ok. 4,8 mld lat) i niskiej temperaturze prawdopodobnie związany grawitacyjnie z dwoma innymi gwiazdami Alfa Centauri i mniejszą Beta Centauri, jest to najbliższy nam układ potrójny gwiazd. Istnieją programy poszukiwawcze mające na celu odkrycie tam planet ziemio-podobnych, które obecnie zakończyły się już sukcesem w postaci odkrycia planety Proxima b, która jest nieco większa od Ziemi, ale krąży w strefie umiarkowanych temperatur.
Bardzo duża liczba planet od których jest niepotwierdzony sygnał, oczekuje na sygnał ponowny potwierdzający poprzez tranzyt obecność planety, są to tkz. planety kandydatki. Ta liczba zwiększa się systematycznie ale z drugiej strony te planety stają się już potwierdzonymi planetami i zmniejszają one liczbę planet oczekujących. Dawniej budowa spektroskopów i innych urządzeń służących do badań nieba nie umożliwiała obserwacji zaćmień gwiazd przez planety, bo ich czułość była niedostateczna. Kilka ośrodków badawczych - jak ośrodek z teleskopem VLT ostatnio zainstalowało zupełnie nowy sprzęt do obserwacji nieba wykorzystujący optykę adaptatywną, co dało możliwość zrobienia zdjęć wykonanych z powierzchni ziemi dotyczących obiektów znajdujących się w systemie słonecznym lepszych niż z teleskopu kosmicznego Hubble'a.
Kosmos jest bardzo interesującym miejscem, jego obserwowanie daje możliwość wypracowania sobie pojęcia o otaczającej przestrzeni, która nie jest pustką, jest to rzeczywistość szersza, której nie dostrzega się w codziennym życiu, pomimo tego, że to właśnie procesy kosmiczne decydują o zasadach życia na Ziemi i mają ogromne znaczenie na nas jako ludzi. Planety pozasłoneczne (exoplanets) obecnie doczekały się już całej systematyki ich oznaczeń. Generalnie planety oznacza się specyficznie do metody odkrycia i tak np. planety odkryte przez mikro-soczewkowanie zaczynają się od nazwy OGLE, inne np. Kepler - z teleskopu kosmicznego Keplera, który obecnie już powoli będzie kończył swoją misję i zastąpiony ma być przez obserwatorium TESS, które niedawno wystrzelone zostało w kosmos i jest w trakcie stabilizacji własnej orbity, czy GJ, lub KOI. Oznaczane są one kolejnymi literami w porządku ich odkrycia zaczynając od "b", litera duża zarezerwowana jest dla samej gwiazdy. Ciekawym systemem planetarnym jest system GJ 667 C, gdzie aż cztery planety orbitują w strefie umiarkowanych temperatur, czyli wody w stanie ciekłej. sam system jest to układ potrójny gwiazd znajdujący się w konstelacji Skorpiona (22,2 roku świetlnego od Ziemi). Inną techniką jest bezpośrednia obserwacja planety - obrazy planet uzyskuje się za pośrednictwem obrazowania,często stosuje się do tego celu koronograf, jednak bezpośrednie obserwacje (imaging) są możliwe stosunkowo rzadko przy spełnieniu określonych warunków jak duża odległość od gwiazdy samej planety i wielkość tej planety, która powinna być na tyle duża, że odbija dostateczną ilość światła w kierunku systemu słonecznego. Innym ciekawym systemem jest system HD 10180, składa się on prawdopodobnie aż z dziewięciu planet, przy czym dwie czekają jeszcze na potwierdzenie, zawiera on jedną planetę w strefie ciekłej wody. Jest to najliczniejszy znany system planetarny poza układem słonecznym, w którym występuje gwiazda podobna do Słońca. System znajduje się w odległości 39,4 parseków, czyli 128,5 roku świetlnego od Ziemi. Teraz trochę o podstawach astronomii i podstaw jej obserwacji w bliskim jak i dalekim kosmosie. Pytanie czym są gwiazdy i dlaczego świecą oraz jakie galaktyki występują w kosmosie.
Gwiazdy to gorące kule żarzącego się gazu pod postacią plazmy składające się w większej części z wodoru, formują się one z gazu międzygwiezdnego. Wypełniają one galaktyki i są zasadniczym źródłem energii w systemach planetarnych dostarczając energii dla procesów zachodzących na planetach, które zazwyczaj je okrążają. Gwiazdy funkcjonują w oparciu o fuzję termojądrową, która polega na zamianie wodoru w hel w rdzeniu gwiezdnym, w procesie tym powstaje energia, która sprawia że gwiazda świeci i ogrzewa powierzchnie planet, orbitujących wokół niej. Im większa gwiazda tym więcej wodoru zmienia w hel, największe gwiazdy umierają szybko, a najmniejsze żyją nawet kilkanaście miliardów lat. Gdy gwiazda wypali już zapas wodoru, następuje jej śmierć, a konsekwencją tego procesu są mgławice planetarne, jednak sama śmierć może przebiegać w różny sposób. Gwiazdy podobne do słońca pod koniec swojego życia puchną do ogromnych rozmiarów i pochłaniają przyległe planety, stając się czerwonymi olbrzymami, by w ostatniej fazie przekształcić się w mgławicę o bardzo luźnej materii, w centrum której pozostaje biały karzeł, czyli gwiazda neutronowa, pozostałość po rdzeniu gwiezdnym, który się zapadł. Inne gwiazdy kończą swoje życie w bardziej spektakularny sposób przekształcając się w supernowe, by stać się zaraz potem czarnymi zapadniętymi dołami o gigantycznej grawitacji, pochłaniającymi okoliczną materię tą grawitacją, gdyż materia w takich zapadniętych grawitacyjnie gwiazdach jest zdegenerowana i znajduje się pod gigantycznym ciśnieniem pochodzącym od własnej masy. We wszechświecie istnieją różne rodzaje gwiazd i zaczynają się one od najmniejszych typu Proximy Centauri - 12 % masy słońca (ale są jeszcze mniejsze) do nadolbrzymów, które gdyby ustawić w centrum układu słonecznego na miejscu Słońca sięgałyby swoją powierzchnią daleko poza orbitę Jowisza. Tak wielka masa powoduje to że gwiazda taka gwałtownie wypala paliwo wodorowe, a jej czas życia jest wielokrotnie krótszy niż czas życia żółtych karłów typu słońca. Słońce to gwiazda mała, ale gwiazd typu słońca (typ gwiazdy G) i mniejszych typu K lub M jest najwięcej we wszechświecie, istnieją inne gwiazdy np. typu A, większe od słońca i jaśniejsze oraz inne typy jednak trzeba zauważyć że kolebkami życia z logicznego punktu widzenia nie stają się gwiazdy typu olbrzymów i nadolbrzymów, gdyż ich czas życia jest prawdopodobnie za krótki na to by mogło powstać przy nich życie planetarne. Istnieją również inne obiekty w kosmosie są to galaktyki.
Galaktyki to jedne z większych obiektów w kosmosie i są one skupiskami gwiazd, w pewnym sensie są wyspami czy miastami uformowanymi z gwiazd oraz miejsc, w których te gwiazdy powstają z pyłu i wodoru międzygwiezdnego, a pomiędzy nimi nie ma zasadniczo materii jako takiej, która by była bardziej widoczna. Przestrzeń międzygalaktyczna jednak może być wypełniona mało gęstą materią typu bardzo rozproszonego wodoru czy pyłu międzygalaktycznego, miejscami zapewne jest go bardzo dużo. Galaktyki uformowały się z podstawowej materii, która była dostępna na samym początku rozwoju wszechświata i pod wpływem grawitacji uformowały się one w obecne widzialne z Ziemi formacje galaktyczne. Dzielą się one na kilka rodzajów: spiralne (galaktyka Andromedy, Droga Mleczna), eliptyczne (Galaktyka M 87) soczewkowe (Centaurus A inne oznaczenie - NGC 5128), nieregularne (mały i duży obłok Magellana, widoczny dobrze z półkuli południowej, a faktycznie prawdopodobnie jest związany grawitacyjnie z naszą galaktyką, czyli jest jej satelitą).
Tylko w naszej galaktyce istnieją miliardy planet w tym miliony planet typu ziemskiego, oraz planet w strefie umiarkowanych temperatur umożliwiających istnienie wody w stanie ciekłym, podobnych do naszej planety. Najbliższe planety znajdują się już w sąsiednim układzie gwiezdnym w układzie Proximy Centauri a zapewne krąży tam kilka planet skalistych. Proxima Centauri jest to czerwony karzeł o małej masie (12 % masy słońca, wiek ok. 4,8 mld lat) i niskiej temperaturze prawdopodobnie związany grawitacyjnie z dwoma innymi gwiazdami Alfa Centauri i mniejszą Beta Centauri, jest to najbliższy nam układ potrójny gwiazd. Istnieją programy poszukiwawcze mające na celu odkrycie tam planet ziemio-podobnych, które obecnie zakończyły się już sukcesem w postaci odkrycia planety Proxima b, która jest nieco większa od Ziemi, ale krąży w strefie umiarkowanych temperatur.
Bardzo duża liczba planet od których jest niepotwierdzony sygnał, oczekuje na sygnał ponowny potwierdzający poprzez tranzyt obecność planety, są to tkz. planety kandydatki. Ta liczba zwiększa się systematycznie ale z drugiej strony te planety stają się już potwierdzonymi planetami i zmniejszają one liczbę planet oczekujących. Dawniej budowa spektroskopów i innych urządzeń służących do badań nieba nie umożliwiała obserwacji zaćmień gwiazd przez planety, bo ich czułość była niedostateczna. Kilka ośrodków badawczych - jak ośrodek z teleskopem VLT ostatnio zainstalowało zupełnie nowy sprzęt do obserwacji nieba wykorzystujący optykę adaptatywną, co dało możliwość zrobienia zdjęć wykonanych z powierzchni ziemi dotyczących obiektów znajdujących się w systemie słonecznym lepszych niż z teleskopu kosmicznego Hubble'a.
Kosmos jest bardzo interesującym miejscem, jego obserwowanie daje możliwość wypracowania sobie pojęcia o otaczającej przestrzeni, która nie jest pustką, jest to rzeczywistość szersza, której nie dostrzega się w codziennym życiu, pomimo tego, że to właśnie procesy kosmiczne decydują o zasadach życia na Ziemi i mają ogromne znaczenie na nas jako ludzi. Planety pozasłoneczne (exoplanets) obecnie doczekały się już całej systematyki ich oznaczeń. Generalnie planety oznacza się specyficznie do metody odkrycia i tak np. planety odkryte przez mikro-soczewkowanie zaczynają się od nazwy OGLE, inne np. Kepler - z teleskopu kosmicznego Keplera, który obecnie już powoli będzie kończył swoją misję i zastąpiony ma być przez obserwatorium TESS, które niedawno wystrzelone zostało w kosmos i jest w trakcie stabilizacji własnej orbity, czy GJ, lub KOI. Oznaczane są one kolejnymi literami w porządku ich odkrycia zaczynając od "b", litera duża zarezerwowana jest dla samej gwiazdy. Ciekawym systemem planetarnym jest system GJ 667 C, gdzie aż cztery planety orbitują w strefie umiarkowanych temperatur, czyli wody w stanie ciekłej. sam system jest to układ potrójny gwiazd znajdujący się w konstelacji Skorpiona (22,2 roku świetlnego od Ziemi). Inną techniką jest bezpośrednia obserwacja planety - obrazy planet uzyskuje się za pośrednictwem obrazowania,często stosuje się do tego celu koronograf, jednak bezpośrednie obserwacje (imaging) są możliwe stosunkowo rzadko przy spełnieniu określonych warunków jak duża odległość od gwiazdy samej planety i wielkość tej planety, która powinna być na tyle duża, że odbija dostateczną ilość światła w kierunku systemu słonecznego. Innym ciekawym systemem jest system HD 10180, składa się on prawdopodobnie aż z dziewięciu planet, przy czym dwie czekają jeszcze na potwierdzenie, zawiera on jedną planetę w strefie ciekłej wody. Jest to najliczniejszy znany system planetarny poza układem słonecznym, w którym występuje gwiazda podobna do Słońca. System znajduje się w odległości 39,4 parseków, czyli 128,5 roku świetlnego od Ziemi. Teraz trochę o podstawach astronomii i podstaw jej obserwacji w bliskim jak i dalekim kosmosie. Pytanie czym są gwiazdy i dlaczego świecą oraz jakie galaktyki występują w kosmosie.
Gwiazdy to gorące kule żarzącego się gazu pod postacią plazmy składające się w większej części z wodoru, formują się one z gazu międzygwiezdnego. Wypełniają one galaktyki i są zasadniczym źródłem energii w systemach planetarnych dostarczając energii dla procesów zachodzących na planetach, które zazwyczaj je okrążają. Gwiazdy funkcjonują w oparciu o fuzję termojądrową, która polega na zamianie wodoru w hel w rdzeniu gwiezdnym, w procesie tym powstaje energia, która sprawia że gwiazda świeci i ogrzewa powierzchnie planet, orbitujących wokół niej. Im większa gwiazda tym więcej wodoru zmienia w hel, największe gwiazdy umierają szybko, a najmniejsze żyją nawet kilkanaście miliardów lat. Gdy gwiazda wypali już zapas wodoru, następuje jej śmierć, a konsekwencją tego procesu są mgławice planetarne, jednak sama śmierć może przebiegać w różny sposób. Gwiazdy podobne do słońca pod koniec swojego życia puchną do ogromnych rozmiarów i pochłaniają przyległe planety, stając się czerwonymi olbrzymami, by w ostatniej fazie przekształcić się w mgławicę o bardzo luźnej materii, w centrum której pozostaje biały karzeł, czyli gwiazda neutronowa, pozostałość po rdzeniu gwiezdnym, który się zapadł. Inne gwiazdy kończą swoje życie w bardziej spektakularny sposób przekształcając się w supernowe, by stać się zaraz potem czarnymi zapadniętymi dołami o gigantycznej grawitacji, pochłaniającymi okoliczną materię tą grawitacją, gdyż materia w takich zapadniętych grawitacyjnie gwiazdach jest zdegenerowana i znajduje się pod gigantycznym ciśnieniem pochodzącym od własnej masy. We wszechświecie istnieją różne rodzaje gwiazd i zaczynają się one od najmniejszych typu Proximy Centauri - 12 % masy słońca (ale są jeszcze mniejsze) do nadolbrzymów, które gdyby ustawić w centrum układu słonecznego na miejscu Słońca sięgałyby swoją powierzchnią daleko poza orbitę Jowisza. Tak wielka masa powoduje to że gwiazda taka gwałtownie wypala paliwo wodorowe, a jej czas życia jest wielokrotnie krótszy niż czas życia żółtych karłów typu słońca. Słońce to gwiazda mała, ale gwiazd typu słońca (typ gwiazdy G) i mniejszych typu K lub M jest najwięcej we wszechświecie, istnieją inne gwiazdy np. typu A, większe od słońca i jaśniejsze oraz inne typy jednak trzeba zauważyć że kolebkami życia z logicznego punktu widzenia nie stają się gwiazdy typu olbrzymów i nadolbrzymów, gdyż ich czas życia jest prawdopodobnie za krótki na to by mogło powstać przy nich życie planetarne. Istnieją również inne obiekty w kosmosie są to galaktyki.
Galaktyki to jedne z większych obiektów w kosmosie i są one skupiskami gwiazd, w pewnym sensie są wyspami czy miastami uformowanymi z gwiazd oraz miejsc, w których te gwiazdy powstają z pyłu i wodoru międzygwiezdnego, a pomiędzy nimi nie ma zasadniczo materii jako takiej, która by była bardziej widoczna. Przestrzeń międzygalaktyczna jednak może być wypełniona mało gęstą materią typu bardzo rozproszonego wodoru czy pyłu międzygalaktycznego, miejscami zapewne jest go bardzo dużo. Galaktyki uformowały się z podstawowej materii, która była dostępna na samym początku rozwoju wszechświata i pod wpływem grawitacji uformowały się one w obecne widzialne z Ziemi formacje galaktyczne. Dzielą się one na kilka rodzajów: spiralne (galaktyka Andromedy, Droga Mleczna), eliptyczne (Galaktyka M 87) soczewkowe (Centaurus A inne oznaczenie - NGC 5128), nieregularne (mały i duży obłok Magellana, widoczny dobrze z półkuli południowej, a faktycznie prawdopodobnie jest związany grawitacyjnie z naszą galaktyką, czyli jest jej satelitą).
M 83 - galaktyka spiralna
Komentarze
Prześlij komentarz